Mahzen-i mu’cizat – Ders Dünyası

23 Mart 202523 Mart 2025

Mu’cizât-ı Kur’âniye Risalesi – Elde Kur’ân gibi bir mu’cize-i bâki varken, Başka burhan aramak aklıma zâid görünür. Elde Kur’ân gibi bir burhan-ı hakikat varken, Münkirleri ilzam için gönlüme sıklet mi gelir? – Cumartesi Dersleri 25. 1. 1.

Cumartesi Derslerinde bu hafta:

“Mu’cizât-ı Kur’âniye Risalesi – Elde Kur’ân gibi bir mu’cize-i bâki varken, Başka burhan aramak aklıma zâid görünür. Elde Kur’ân gibi bir burhan-ı hakikat varken, Münkirleri ilzam için gönlüme sıklet mi gelir? ”

konusu işlenmektedir.

Üstad Bediüzzaman Said Nursi Risale-i Nur Külliyatı Sözler Yirmi Beşinci Söz – Mukaddime – BİRİNCİ CÜZ.

KISA VİDEO

UZUN VİDEO

SHORTS

Yirmi Beşinci Söz

Mu’cizât-ı Kur’âniye Risalesi

Elde Kur’ân gibi bir mu’cize-i bâki varken,
Başka burhan aramak aklıma zâid görünür.
Elde Kur’ân gibi bir burhan-ı hakikat varken,
Münkirleri ilzam için gönlüme sıklet mi gelir?

İHTAR: Şu Sözün başında Beş Şuleyi yazmak niyet ettik. Fakat Birinci Şulenin âhirlerinde, eski hurufatla tab etmek için gayet sür’atle yazmaya mecbur olduk. Hattâ bazı gün yirmi otuz sahifeyi iki üç saat içinde yazıyorduk. Onun için, Üç Şuleyi ihtisaren, icmâlen yazarak, İki Şuleyi de şimdilik terk ettik. Bana ait kusurlar ve noksaniyetler ve işkâl ve hatalara nazar-ı insaf ve müsamaha ile bakmalarını, ihvanlarımızdan bekleriz.

Bu Mu’cizât-ı Kur’âniye Risalesindeki ekser âyetlerin herbiri, ya mülhidler tarafından medar-ı tenkit olmuş veya ehl-i fen tarafından itiraza uğramış veya cinnî ve insî şeytanların vesvese ve şüphelerine maruz olmuş âyetlerdir. İşte, bu Yirmi Beşinci Söz öyle bir tarzda o âyetlerin hakikatlerini ve nüktelerini beyan etmiş ki, ehl-i ilhad ve fennin kusur zannettikleri noktalar i’câzın lemeâtı ve belâğat-i Kur’âniyenin kemâlâtının menşeleri olduğu, ilmî kaideleriyle ispat edilmiş. Bulantı vermemek için, onların şüpheleri zikredilmeden cevab-ı kat’î verilmiş.

وَالشَّمْسُ تَجْرِي وَالْجِبَالَ اَوْتاَدًا 1

gibi, yalnız Yirminci Sözün Birinci Makamında üç dört âyette şüpheleri söylenmiş.

Dipnot-1

“Güneş de akıp gider.” Yâsin Sûresi, 36:38. • “Dağları da birer kazık yaptık.” Nebe’ Sûresi, 78:7.

âhir: son (bk. e-ḫ-r)
âyet: Kur’ân’ın herbir cümlesi
belâğat-i Kur’âniye: Kur’ân’ın belâğati (bk. b-l-ğ)
beyan: açıklama (bk. b-y-n)
burhan: güçlü, mantıkî delil
burhan-ı hakikat: gerçeklik delili (bk. ḥ-ḳ-ḳ)
cevab-ı kat’i: şüphe bırakmayacak kesin cevap (bk. c-v-b)
cinnî: cin taifesinden olan
ehl-i fen: bilim adamları
ehl-i ilhad ve fen: dinsizler ve bilim adamları
ekser: pekçok (bk. k-s̱-r)
hakikat: gerçek, doğru (bk. ḥ-ḳ-ḳ)

hurufat: harfler
i’câz: mu’cize oluş (bk. a-c-z)
icmâlen: kısaca, özet olarak (bk. c-m-l)
ihtar: hatırlatma
ihtisaren: kısaca, özetleyerek
ihvan: kardeşler
ilzam: susturma
insî: insan cinsinden olan
işkâl: zorlaştırma, güçleştirme
kaide: esas, düstur
kemâlat: mükemmellikler, kusur-suzluklar (bk. k-m-l)
lemeât: parıltılar
maruz: bir şeyin karşısında engelsiz şekilde bulunan
medar-ı tenkit: tenkit nedeni
menşe: kaynak, esas
Mu’cizât-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın mu’cizeleri (bk. a-c-z)

mu’cize-i bâki: devamlı ve kalıcı mu’cize (bk. a-c-z; b-ḳ-y)
mülhid: dinsiz, inkâr eden
münkir: inkârcı (bk. n-k-r)
müsamaha: hoşgörü
nazar-ı insaf: insaf bakışı (bk. n-ẓ-r)
noksaniyet: eksiklik
nükte: ince ve anlamlı söz
sıklet: ağırlık, mânevî sıkıntı
sür’at: hız
şule: ışık hüzmesi
tab etmek: basmak
vesvese: şüphe, kuruntu
zâid: fazlalık
zikredilmek: belirtilmek, hatırlatılmak

Hem bu Mu’cizât-ı Kur’âniye Risalesi gerçi gayet muhtasar ve acele yazılmış ise de, fakat ilm-i belâğat ve ulûm-u Arabiye noktasında, âlimlere hayret verecek derecede âlimâne ve derin ve kuvvetli bir tarzda beyan edilmiş. Gerçi her bahsini her ehl-i dikkat tam anlamaz, istifade etmez. Fakat o bahçede herkesin ehemmiyetli hissesi var. Pek acele ve müşevveş hâletler içinde telif edildiğinden ifade ve ibaresinde kusur var olmasıyla beraber, ilim noktasında çok ehemmiyetli meselelerin hakikatini beyan etmiş.

Said Nursî

âlimane: âlimlere yakışır surette (bk. a-l-m)
bahis: konu
beyan: açıklama (bk. b-y-n)
ehl-i dikkat: dikkat sahipleri
hakikat: gerçek, doğru (bk. ḥ-ḳ-ḳ)

hâlet: hal, durum
ibare: yazılış
ilm-i belâğat: belâğat ilmi (bk. a-l-m; b-l-ğ)
istifade: faydalanma
Mu’cizât-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın mu’cizeleri (bk. a-c-z)

muhtasar: kısaca, sınırlandırılmış
müşevveş: dağınık, karışık, düzensiz
telif edilmek: yazılmak
ulûm-u Arabiye: Arapça ilimler (bk. a-l-m)

Mu’cizât-ı Kur’âniye Risalesi

Besmele - Bismillahirrahmanirrahim — **Bismillahirrahmanirrahim**

قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ اْلاِنْسُ وَالْجِنُّ عَلٰۤى اَنْ يَاْتُوا بِمِثْلِ هٰذَا الْقُرْاٰنِ لاَ يَاْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا 1

Mahzen-i mu’cizat ve mu’cize-i kübrâ-yı Ahmediye (a.s.m.) olan Kur’ân-ı Hakîm-i Mu’cizü’l-Beyanın hadsiz vücuh-u i’câzından kırka yakın vücuh-u i’câziyeyi Arabî risalelerimde ve Arabî Risale-i Nur’da ve İşârâtü’l-İ’câz namındaki tefsirimde ve geçen şu yirmi dört Sözlerde işaretler etmişiz. Şimdi, onlardan yalnız beş vechini bir derece beyan ve sair vücuhu içlerinde icmâlen derc ederek ve bir mukaddime ile onun tarif ve mahiyetine işaret edeceğiz.

Mukaddime

Üç cüzdür.

BİRİNCİ CÜZ:

Kur’ân nedir, tarifi nasıldır?

Elcevap: On Dokuzuncu Sözde beyan edildiği ve sair Sözlerde ispat edildiği gibi,

Kur’ân,

· şu kitab-ı kebir-i kâinatın bir tercüme-i ezeliyesi,

· ve âyât-ı tekvîniyeyi okuyan mütenevvi dillerinin tercüman-ı ebedîsi,

· ve şu âlem-i gayb ve şehadet kitabının müfessiri,

· ve zeminde ve gökte gizli esmâ-i İlâhiyenin mânevî hazinelerinin keşşafı,

· ve sutûr-u hâdisâtın altında muzmer hakaikin miftahı,

Dipnot-1

“De ki: And olsun, eğer bu Kur’ân’ın benzerini getirmek için insanlar ve cinler bir araya toplanıp da hepsi birbirine yardımcı olsalar, yine de onun benzerini getiremezler.” İsrâ Sûresi, 17:88.

âlem-i gayb: görünmeyen âlem (bk. a-l-m; ğ-y-b)
âlem-i şehadet: görünen âlem (bk. a-l-m; ş-h-d)
Arabî: Arapça
âyât-ı tekvîniye: yaratılışa ait âyetler, deliller (bk. k-v-n)
beyan: açıklama (bk. b-y-n)
cüz: kısım, bölüm (bk. c-z-e)
derc etmek: yerleştirmek
esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri (bk. s-m-v; e-l-h)
hadsiz: sayısız
hakaik: hakikatler, gerçekler (bk. ḥ-ḳ-ḳ)
icmâlen: kısaca, özetle
keşşaf: keşf edici, açığa çıkarıcı (bk. k-ş-f)
kitab-ı kebir-i kâinat: büyük kâinat kitabı (bk. k-t-b; k-b-r; k-v-n)

Kur’ân-ı Hakîm-i Mu’cizü’l-Beyan: ifade ve açıklamalarıyla mu’cize olan ve sayısız hikmetleri içinde bulunduran Kur’ân (bk. ḥ-k-m; a-c-z; b-y-n)
mahiyet: iç yüz, asıl esas
mahzen-i mu’cizât: mu’cizeler mahzeni, deposu (bk. a-c-z)
miftah: anahtar
Mu’cizât-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın mu’cizeleri (bk. a-c-z)
mu’cize-i kübrâ-yı Ahmediye: Peygamberimizin en büyük mu’cizesi (bk. a-c-z; k-b-r; ḥ-m-d)
mukaddime: giriş (bk. ḳ-d-m)
muzmer: gizli, saklı
müfessir: tefsirci, yorumcu (bk. f-s-r)

mütenevvi: çeşitli
nam: ad
risale: küçük kitap (bk. r-s-l)sair: diğer
sutûr-u hâdisât: olaylar dizisi
tarif: tanım, açıklama (bk. a-r-f)
tefsir: Kur’ân’ın mânâ bakımından izahı, yorumu (bk. f-s-r)
tercüman-ı ebedî: ebedî, sonsuz tercüman (bk. e-b-d)
tercüme-i ezeliye: zamanüstü tercüme (bk. e-z-l)
vech: yön
vücuh: yönler
vücuh-u i’câz: mu’cizelik yönleri (bk. a-c-z)
zemin: yeryüzü

· ve âlem-i şehadette âlem-i gaybın lisanı,

· ve şu âlem-i şehadet perdesi arkasında olan âlem-i gayb cihetinden gelen iltifâtât-ı ebediye-i Rahmâniye ve hitâbât-ı ezeliye-i Sübhâniyenin hazinesi,

· ve şu İslâmiyet âlem-i mânevîsinin güneşi, temeli, hendesesi,

· ve avâlim-i uhreviyenin mukaddes haritası,

· ve Zât ve sıfât ve esmâ ve şuûn-u İlâhiyenin kavl-i şârihi, tefsir-i vâzıhı, burhan-ı kàtıı, tercüman-ı sâtıı,

· ve şu âlem-i insaniyetin mürebbîsi,

· ve insaniyet-i kübrâ olan İslâmiyetin mâ ve ziyası,

· ve nev-i beşerin hikmet-i hakikiyesi,

· ve insaniyeti saadete sevk eden hakikî mürşidi ve hâdîsi,

· ve insana hem bir kitab-ı şeriat,

· hem bir kitab-ı dua,

· hem bir kitab-ı hikmet,

· hem bir kitab-ı ubûdiyet,

· hem bir kitab-ı emir ve davet,

· hem bir kitab-ı zikir,

· hem bir kitab-ı fikir,

· hem bütün insanın bütün hâcât-ı mâneviyesine merci olacak çok kitapları tazammun eden tek, câmi’ bir kitab-ı mukaddestir.

· Hem bütün evliya ve sıddıkîn ve urefâ ve muhakkıkînin muhtelif meşreplerine ve ayrı ayrı mesleklerine, herbirindeki meşrebin mezâkına lâyık ve o meşrebi tenvir edecek ve herbir mesleğin mesâkına muvafık ve onu tasvir edecek birer risale ibraz eden mukaddes bir kütüphane hükmünde bir kitab-ı semâvîdir.

âlem-i gayb: görünmeyen âlem (bk. a-l-m; ğ-y-b)
âlem-i insaniyet: insanlık âlemi (bk. a-l-m)
âlem-i mânevî: mânevî alem (bk. a-l-m; a-n-y)
âlem-i şehadet: görünen âlem (bk. a-l-m; ş-h-d)
avâlim-i uhreviye: âhiret âlemleri (bk. a-l-m; e-ḫ-r)
burhan-ı katı: kesin delil
câmi’: kapsamlı (bk. c-m-a)
cihet: yön, taraf
esmâ: isimler (bk. s-m-v)
evliya: veliler, Allah dostları (bk. v-l-y)
hâcât-ı mâneviye: mânevî ihtiyaçlar (bk. ḥ-v-c; a-n-y)
hâdî: hidâyet edici (bk. h-d-y)
hendese: plan ve geometri
hikmet-i hakikiye: her şeyin belirli gayelere yönelik olarak, olması gereken keyfiyette bulunduğunu gösteren gerçek ilim, bilgi (bk. ḥ-k-m; ḥ-ḳ-ḳ)
hitâbât-ı ezeliye-i Sübhâniye: kusur ve aczden yüce olan Allah’ın ezelî konuşmaları (bk. ḫ-ṭ-b; e-z-l; s-b-ḥ)
ibraz etmek: meydana koymak

iltifâtât-ı ebediye-i Rahmâniye: sonsuz merhamet sahibi Allah’ın teveccühleri (bk. e-b-d; r-ḥ-m)
insaniyet-i kübrâ: en büyük insanlık (bk. k-b-r)
kavl-i şârih: açıklayıcı söz
kitab-ı dua: dua kitabı (bk. k-t-b; d-a-v)
kitab-ı emir ve davet: davet ve emir kitabı (bk. k-t-b)
kitab-ı fikir: fikir kitabı (bk. k-t-b; f-k-r)
kitab-ı hikmet: hikmet kitabı (bk. k-t-b; ḥ-k-m)
kitab-ı mukaddes: her türlü kusur ve noksandan yüce kutsal kitap (bk. k-t-b; ḳ-d-s)
kitab-ı semâvî: Allah’ın gönderdiği kitap (bk. k-t-b; s-m-v)
kitab-ı şeriat: şeriat kitabı (bk. k-t-b; ş-r-a)
kitab-ı ubûdiyet: kulluk kitabı (bk. k-t-b; a-b-d)
kitab-ı zikir: zikir kitabı (bk. k-t-b)
lisan: dil
mâ: su
merci: kaynak
mesâk: maksat
meslek: yol, usül
meşreb: manevi haz ve feyiz alınan yol
mezâk: zevk
muhakkikîn: gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen âlimler (bk. ḥ-ḳ-ḳ)

muhtelif: çeşitli
mukaddes: kutsal, her türlü kusur ve noksandan uzak (bk. ḳ-d-s)
muvafık: uygun
mürebbî: terbiye edici (bk. r-b-b)
mürşid: doğru yolu gösterici (bk. r-ş-d)
nev-i beşer: insanlık
risale: kitap (bk. r-s-l)
saadet: mutluluk
sıddıkîn: daima doğruluk üzere ve Allah’a ve peygambere sadakatte en ileride olanlar (bk. ṣ-d-ḳ)
sıfât: vasıflar, özellikler (bk. v-ṣ-f)
şuûn-u İlâhiye: İlâhî fiiller, işler (bk. ş-e-n; e-l-h)
tasvir etmek: anlatmak, ifade etmek (bk. ṣ-v-r)
tazammun etmek: içine almak
tefsir-i vâzıh: açık yorum (bk. f-s-r)
tenvir etmek: nurlandırmak (bk. n-v-r)
tercüman-ı satı: parlak tercüman
urefâ: ârifler, Allah’ı isim ve sıfatlarıyla hakkıyla tanıyanlar (bk. a-r-f)
ziya: ışık

KAYNAKLAR

Risale-i Nur Külliyatı, Sözler, Yirmi Beşinci Söz – Mukaddime – BİRİNCİ CÜZ, Söz Basım Yayın Ltd. Şti., Mart 2012, İstanbul.

http://www.erisale.com/#content.tr.1.488

https://sorularlarisale.com/risale-i-nur-kulliyati/sozler/yirmi-besinci-soz/489

CUMARTESİ DERSLERİ

İnsan, eğer kesrete dalıp, kâinat içinde boğulup, dünyanın muhabbetiyle sersem olarak fânilerin tebessümlerine aldansa, onların kucaklarına atılsa, elbette nihayetsiz bir hasârete düşer. Hem fenâ, hem fâni, hem ademe düşer. Hem mânen kendini idam eder. Eğer lisan-ı Kur'ân'dan kalb kulağıyla iman derslerini işitip başını kaldırsa, vahdete müteveccih olsa, ubûdiyetin miracıyla arş-ı kemâlâta çıkabilir, bâki bir insan olur. - Cumartesi Dersleri 25. 5. 5. — İnsan, eğer kesrete dalıp, kâinat içinde boğulup, dünyanın muhabbetiyle sersem olarak fânilerin tebessümlerine aldansa, onların kucaklarına atılsa, elbette nihayetsiz bir hasârete düşer. Hem fenâ, hem fâni, hem ademe düşer. Hem mânen kendini idam eder. Eğer lisan-ı Kur’ân’dan kalb kulağıyla iman derslerini işitip başını kaldırsa, vahdete müteveccih olsa, ubûdiyetin miracıyla arş-ı kemâlâta çıkabilir, bâki bir insan olur. – Cumartesi Dersleri 25. 5. 5.

Üstad Bediüzzaman Said Nursi’nin Risale-i Nur Külliyatı’ından; Sözler, Mektubat, Lem’alar, Şuâlar gibi kitaplarından alınarak her hafta Cumartesi günü Cumartesi Dersleri adı altında yapılan ve YouTube’da yüklenen dersler yer almaktadır.

Ayrıca; http://www.erisale.com/#home adresinde ve https://sorularlarisale.com/ adresinde yer alan Risalelerin ekran kaydı yapılmakta ve sitemizde ilgili dersin bulunduğu sayfaya metinler ve sözlük konulmaktadır.

Dersler en son yapılan derslere göre sıralanmaktadır.

CUMARTESİ DERSLERİ

1 Ekim 20231 Ekim 2023

ON DÖRDÜNCÜ REŞHA: Mahzen-i mu’cizat ve mu’cize-i kübrâ olan Kur’ân-ı Hakîm, nübüvvet-i Ahmediye (a.s.m.) ile vahdâniyet-i İlâhiyeyi o derece kat’î ispat ediyor ki, başka burhana hâcet bırakmıyor. – Cumartesi Dersleri 19. 14.

https://dersdunyasi.net/ olarak düzenlediğimiz Cumartesi Derslerinde bu hafta “Mahzen-i mu’cizat ve mu’cize-i kübrâ olan Kur’ân-ı Hakîm, nübüvvet-i Ahmediye (a.s.m.) ile vahdâniyet-i İlâhiyeyi o derece kat’î ispat ediyor ki, başka burhana hâcet bırakmıyor.” konusu işlenmektedir. Üstad Bediüzzaman Said Nursi’nin Risale-i Nur Külliyatı’ından Sözler isimli eserinden On Dokuzuncu Söz On Dördüncü Reşha.

KISA VİDEO

UZUN VİDEO

On Dokuzuncu Söz

Risalet-i Ahmediyeye dairdir

Şuâât-ı Mârifetü’n-Nebî namındaki Türkçe bir risalede ve On Dokuzuncu Mektupta ve şu Sözde icmâlen işaret ettiğimiz delâil-i nübüvvet-i Ahmediyeyi (a.s.m.) beyan etmişim. Hem onda Kur’ân-ı Hakîmin vücuh-u i’câzı icmâlen zikredilmiş. Yine Lemeât namında Türkçe bir risalede ve Yirmi Beşinci Sözde Kur’ân’ın kırk vech ile mu’cize olduğunu icmâlen beyan ve kırk vücuh-u i’câzına işaret etmişim. O kırk vecihte, yalnız nazımda olan belâğati, İşârâtü’l-İ’câz namındaki bir tefsir-i Arabîde, kırk sahife içinde yazmışım. Eğer ihtiyacın varsa şu üç kitaba müracaat edebilirsin.

ON DÖRDÜNCÜ REŞHA

Mahzen-i mu’cizat ve mu’cize-i kübrâ olan Kur’ân-ı Hakîm, nübüvvet-i Ahmediye (a.s.m.) ile vahdâniyet-i İlâhiyeyi o derece kat’î ispat ediyor ki, başka burhana hâcet bırakmıyor. Biz de onun tarifine ve medar-ı tenkit olmuş bir iki lem’a-i i’câzına işaret ederiz.

İşte, Rabbimizi bize tarif eden Kur’ân-ı Hakîm,

• şu kitab-ı kebir-i kâinatın bir tercüme-i ezeliyesi,

• şu sahâif-i arz ve semâda müstetir künûz-u esmâ-i İlâhiyenin keşşafı,

• şu sutûr-u hâdisâtın altında muzmer hakaikın miftâhı,

• şu âlem-i şehadet perdesi arkasındaki âlem-i gayb cihetinden gelen
iltifâtât-ı Rahmâniye ve hitâbât-ı ezeliyenin hazinesi,

• şu âlem-i mâneviye-i İslâmiyenin güneşi, temeli, hendesesi,

• âvâlim-i uhreviyenin haritası,

• Zât ve sıfât ve şuûn-u İlâhiyenin kavl-i şârihi, tefsir-i vâzıhı,
burhan-ı nâtıkı, tercüman-ı sâtıı,

• şu âlem-i insaniyet

insanlık âlemiin mürebbîsi, hikmet-i hakikîsi, mürşid ve hâdîsi,..

âlem-i gayb: görünmeyen âlem (bk. a-l-m; ğ-y-b)
âlem-i insaniyet: insanlık âlemi (bk. a-l-m)
âlem-i mâneviye-i İslâmiye: İslâmiyetin mânevî âlemi (bk. a-l-m; a-n-y; s-l-m)âlem-i şehadet: görünen âlem (bk. a-l-m; ş-h-d)âvâlim-i uhreviye: âhiret âlemleri (bk. a-l-m; e-ḫ-r)belâğat: maksada ve hale uygun güzel söz söyleme (bk. b-l-ğ)beyan: açıklama (bk. b-y-n)burhan: delilburhan-ı nâtık: konuşan delilcihet: yön, tarafdelâil-i nübüvvet-i Ahmediye: Hz. Muhammed’in peygamberliğinin delilleri (bk. n-b-e; ḥ-m-d)
hâcet: ihtiyaç (bk. ḥ-v-c)
hâdî: doğru ve hak yolu gösterici (bk. h-d-y)
hakaik: gerçekler, doğrular (bk. ḥ-ḳ-ḳ)
hendese: plan
hikmet-i hakikî: gerçek hikmet (bk. ḥ-k-m; ḥ-ḳ-ḳ)
hitâbât-ı ezeliye: ezelî hitaplar (bk. ḫ-ṭ-b; e-z-l)

icmâlen: kısaca, özetle (bk. c-m-l)
iltifâtât-ı Rahmâniye: Rahmânî iltifatlar (bk. r-ḥ-m)
kat’î: kesin
kavl-i şârihi: açıklayıcı söz
keşşâf: keşfedici, açığa çıkarıcı (bk. k-ş-f)
kitab-ı kebîr-i kâinat: büyük kâinat kitabı (bk. k-t-b; k-b-r; k-v-n)
künûz-u esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimlerinin hazineleri (bk. s-m-v; e-l-h)
Kur’ân-ı Hakîm: sayısız hikmetleri içinde bulunduran Kur’ân (bk. ḥ-k-m)
lem’a-i i’câz: mu’cizelik parıltısı (bk. a-c-z)
mahzen-i mu’cizât: mu’cizeler deposu (bk. a-c-z)
medar-ı tenkit: tenkide sebep
miftâh: anahtar
mu’cize-i kübrâ: en büyük mu’cize (bk. a-c-z; k-b-r)
mürebbî: terbiye edici, eğitici (bk. r-b-b)
mürşid: doğru yolu gösterici (bk. r-ş-d)
müstetir: gizli, örtülü
muzmer: gizli, saklı
nazım: diziliş, tertip (bk. n-ẓ-m)

nübüvvet-i Ahmediye: Hz. Muhammed’in (a.s.m.) peygamberliği (bk. n-b-e; ḥ-m-d)
risale: kitap (bk. r-s-l)
sahâif-i arz ve semâ: yer ve gök sayfaları (bk. s-m-v)
Şuâât-ı Mârifetü’n-Nebî: Peygamberi tanıma parıltıları, nurları (bk. a-r-f; n-b-e)
sutûr-u hâdisât: hadiselerin satırları
tefsir-i Arabî: Arapça tefsir (bk. f-s-r)
tefsir-i vâzıh: açık tefsir (bk. f-s-r)
tercüman-ı sâtı: parlak tercüman
tercüme-i ezeliye: ezelden gelen tercüme (bk. e-z-l)
vahdâniyet-i İlâhiye: Cenab-ı Allah’ın birliği (bk. v-ḥ-d; e-l-h)
vecih: yön
vücuh-u i’câz: mu’cizelik yönleri (bk. a-c-z)
Zât ve sıfat ve şuûn-u İlâhîye: Allah’ın Zât, sıfat ve mukaddes özellikleri (bk. v-ṣ-f; ş-e-n; e-l-h)
zikredilmek: hatırlatılmak

• hem bir kitab-ı hikmet ve şeriat

hikmet ve kanun kitabı,

• hem bir kitab-ı dua ve ubûdiyet,

• hem bir kitab-ı emir ve davet,

• hem bir kitab-ı zikir ve marifet gibi,

• bütün hâcât-ı mâneviyesine karşı birer kitap ve bütün muhtelif ehl-i mesâlik ve meşârib olan evliya ve sıddıkînin, asfiya ve muhakkikînin herbirinin meşreplerine lâyık birer risale ibraz eden bir kütüphane-i mukaddesedir.

Sebeb-i kusur tevehhüm edilen tekraratındaki lem’a-i i’câza bak ki: Kur’ân hem bir kitab-ı zikir, hem bir kitab-ı dua, hem bir kitab-ı davet olduğundan, içinde tekrar müstahsendir, belki elzemdir ve eblâğdır. Ehl-i kusurun zannı gibi değil. Zira, zikrin şe’ni, tekrar ile tenvirdir. Duanın şe’ni, terdad ile takrirdir. Emir ve davetin şe’ni, tekrar ile te’kittir.

Hem herkes her vakit bütün Kur’ân’ı okumaya muktedir olamaz, fakat bir sûreye galiben muktedir olur. Onun için, en mühim makàsıd-ı Kur’âniye ekser uzun sûrelerde derc edilerek, herbir sûre bir küçük Kur’ân hükmüne geçmiş. Demek, hiç kimseyi mahrum etmemek için, tevhid ve haşir ve kıssa-i Musa gibi bazı maksatlar tekrar edilmiş.

Hem cismânî ihtiyaç gibi, mânevî hâcat dahi muhteliftir. Bazısına insan her nefes muhtaç olur: cisme hava, ruha Hû gibi. Bazısına her saat: Bismillâh gibi ve hâkezâ… Demek, tekrar-ı âyet, tekerrür-ü ihtiyaçtan ileri gelmiş ve o ihtiyaca işaret ederek, uyandırıp teşvik etmek, hem iştiyakı ve iştihayı tahrik etmek için tekrar eder.

Hem Kur’ân müessistir, bir din-i mübînin esasatıdır ve şu âlem-i İslâmiyetin temelleridir ve hayat-ı içtimaiye-i beşeriyeyi değiştirip muhtelif tabakata, mükerrer suallerine cevaptır. Müessise, tesbit etmek için tekrar lâzımdır. Te’kid için terdad lâzımdır. Te’yid için takrir, tahkik, tekrir lâzımdır.

âlem-i İslâmiyet: İslâm âlemi (bk. a-l-m; s-l-m)
asfiya: Hz. Peygamberin çizgisinde yaşayan ilim ve takvâ sahibi büyük zatlar (bk. ṣ-f-y)
Bismillâh: Allah’ın adıyla (bk. s-m-v)
cismânî: bedensel
derc edilmek: yerleştirilmek
din-i mübîn: hak ve hakikatı açıklayan din, İslâm (bk. b-y-n)
eblağ: hâle ve maksada çok uygun (bk. b-l-ğ)
ehl-i kusur: kusur arayanlar
ehl-i mesâlik ve meşârib: mânevî usül, tarz ve yol sahipleri
ekser: pekçok (bk. k-s̱-r)
elzem: çok lüzumlu
esasat: esaslar, temeller
evliya: veliler (bk. v-l-y)
galiben: çoğunlukla
hâcât: ihtiyaçlar (bk. ḥ-v-c)
hâcât-ı mâneviye: mânevi ihtiyaçlar (bk. ḥ-v-c; a-n-y)
hâkezâ: bunun gibi
haşir: öldükten sonra âhirette yeniden diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma (bk. ḥ-ş-r)
hayat-ı içtimaiye-i beşeriye: insanların toplum hayatı (bk. ḥ-y-y; c-m-a)

Hû: O, Allah
ibraz etmek: göstermek
iştiyak: çok kuvvetli arzu ve istek
kitab-ı davet: davet kitabı (bk. k-t-b)
kitab-ı dua: dua kitabı (bk. k-t-b; d-a-v)
kitab-ı emir ve davet: emir ve davet kitabı (bk. k-t-b)
kitab-ı hikmet ve şeriat: hikmet ve kanun kitabı (bk. k-t-b; ḥ-k-m; ş-r-a)
kitab-ı zikir: zikir kitabı (bk. k-t-b)
kitab-ı zikir ve marifet: zikir ve Allah’ı tanıtan marifet kitabı (bk. k-t-b; a-r-f)
kitabı dua ve ubûdiyet: dua ve kulluk kitabı (bk. k-t-b; a-b-d)
kıssa-i Mûsâ: Hz. Mûsâ’nın hikâyesi
kütüphane-i mukadesse: mukaddes kütüphane (bk. k-t-b; ḳ-d-s)
lem’a-i i’câz: mu’cizelik parıltısı (bk. a-c-z)
makàsıd-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın maksatları ve gayeleri (bk. ḳ-ṣ-d)
meşrep: hareket tarzı, metod
müessis: tesis edici, kurucu
muhakkik: gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen âlimler (bk. ḥ-ḳ-ḳ)

muhtelif: çeşitli
mükerrer: tekrarlanan
muktedir: güç ve iktidar sahibi (bk. ḳ-d-r)
müstahsen: güzel, beğenilen (bk. ḥ-s-n)
risale: kitap (bk. r-s-l)
şe’n: özellik, hal (bk. ş-e-n)
sebeb-i kusur: kusur sebebi (bk. s-b-b)
sıddıkîn: daima doğruluk üzere ve Allah’a ve peygambere çok sâdık olanlar (bk. ṣ-d-ḳ)
tabakat: tabakalar
tahrik etmek: harekete geçirmek
takrir: yerleştirme, sağlamlaştırma
te’kid: kuvvetlendirme, pekiştirme
tekerrür-ü ihtiyaç: ihtiyacın tekrarlanması (bk. ḥ-v-c)
tekrar-ı âyet: âyetin tekrarı
tekrarat: tekrarlar
tenvir: nurlandırma (bk. n-v-r)
terdad: tekrar
tevehhüm etmek: zannettmek
tevhid: birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma (bk. v-ḥ-d)

Hem öyle mesâil-i azîme ve hakaik-ı dakikadan bahsediyor ki, umumun kalblerinde yerleştirmek için, çok defa muhtelif suretlerde tekrar lâzımdır.

Bununla beraber, sureten tekrardır. Fakat, mânen herbir âyetin çok mânâları, çok faideleri, çok vücuh ve tabakatı vardır. Herbir makamda ayrı bir mânâ ve faide ve maksatlar için zikrediliyor.

Hem Kur’ân’ın, mesâil-i kevniyenin bazısında ipham ve icmâli ise, irşadî bir lem’a-i i’cazdır. Ehl-i ilhâdın tevehhüm ettikleri gibi medar-ı tenkit olamaz ve sebeb-i kusur değildir.

Eğer desen: “Acaba neden Kur’ân-ı Hakîm, felsefenin mevcudattan bahsettiği gibi etmiyor? Bazı mesâili mücmel bırakır; bazısını, nazar-ı umumîyi okşayacak, hiss-i âmmeyi rencide etmeyecek, fikr-i avâmı tâciz edip yormayacak bir suret-i basitâne-i zahirânede söylüyor.”

Cevaben deriz ki: Felsefe hakikatin yolunu şaşırmış; onun için… Hem geçmiş derslerden ve Sözlerden elbette anlamışsın ki, Kur’ân-ı Hakîm şu kâinattan bahsediyor, tâ Zât ve sıfât ve esmâ-i İlâhiyeyi bildirsin. Yani, bu kitab-ı kâinatın maânîsini anlattırıp, tâ Hâlıkını tanıttırsın. Demek, mevcudata kendileri için değil, belki Mûcidleri için bakıyor. Hem umuma hitap ediyor. İlm-i hikmet ise mevcudata mevcudat için bakıyor. Hem hususan ehl-i fenne hitap ediyor.

Öyle ise, madem ki Kur’ân-ı Hakîm mevcudatı delil yapıyor, burhan yapıyor; delil zahirî olmak, nazar-ı umuma çabuk anlaşılmak gerektir. Hem madem ki Kur’ân-ı Mürşid bütün tabakat-ı beşere hitap eder. Kesretli tabaka ise tabaka-i avamdır. Elbette, irşad ister ki, lüzumsuz şeyleri ipham ile icmal etsin; ve dakik şeyleri temsil ile takrib etsin; ve muğâlatalara düşürmemek için, zahirî nazarlarında bedihî olan şeyleri lüzumsuz, belki zararlı bir surette tağyir etmemektir.

bedihî: açık, âşikar
burhan: delil
dakik: ince
ehl-i fen: bilim adamları
ehl-i ilhâd: inkârcılar, dinsizler
fikr-i avâm: avâmın, halkın düşüncesi (bk. f-k-r)
hakâik-ı dakika: ince hakikatler (bk. ḥ-ḳ-ḳ)
hakikat: gerçek, doğru (bk. ḥ-ḳ-ḳ)
Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah (bk. ḫ-l-ḳ)
hiss-i âmme: genelin hissi
hususan: özellikle
icmâl: özetleme (bk. c-m-l)
ilm-i hikmet: felsefe ilmi; Bediüzzaman’ın Eski Said döneminde felsefeye verdiği ad (bk. a-l-m; ḥ-k-m)
ipham: üstü kapalı bırakma
irşad: doğru yolu gösterme (bk. r-ş-d)
irşadî: hak yolu göstermeyle ilgili (bk. r-ş-d)
kâinat: evren, yaratılmış her şey (bk. k-v-n)
kesretli: çok (bk. k-s̱-r)
kitab-ı kâinat: kâinat kitabı (bk. k-t-b; k-v-n)
Kur’ân-ı Hakîm: sayısız hikmetleri içinde bulunduran Kur’ân (bk. ḥ-k-m)

Kur’ân-ı Mürşid: doğru yolu gösterici Kur’ân (bk. r-ş-d)
lem’a-i i’caz: mu’cizelik parıltısı (bk. a-c-z)
maânî: mânâlar (bk. a-n-y)
maksat: gaye (bk. ḳ-ṣ-d)
medar-ı tenkit: tenkit nedeni
mesâil: meseleler (bk. m-s̱-l)
mesâil-i azîme: büyük meseleler (bk. m-s̱-l; a-z-m)
mesâil-i kevniye: yaratılışla ilgili meseleler (bk. m-s̱-l; k-v-n)
mevcudat: varlıklar (bk. v-c-d)
Mûcid: icad eden, yoktan var eden, Allah (bk. v-c-d)
mücmel: kısa, özetlenmiş (bk. c-m-l)
müessis: tesis edici, kurucu
muğâlata: demagoji, aldatma
nazar: bakış, dikkat (bk. n-ẓ-r)
nazar-ı umum: genelin bakışı (bk. n-ẓ-r)
rencide etmek: incitmek
sebeb-i kusur: kusur sebebi (bk. s-b-b)
suret: şekil, görüntü (bk. ṣ-v-r)
suret-i basitâne-i zahirâne: görünüşteki basit şekil (bk. ṣ-v-r; ẓ-h-r)

sureten: görünüşte
tabaka-i avam: halk tabakası
tabakat: tabakalar, dereceler
tabakat-i beşer: insan tabakaları
tâciz etmek: rahatsız etmek
tağyir etmek: değiştirmek
tahkik: doğruluğunu araştırma (bk. ḥ-ḳ-ḳ)
takrib etmek: yaklaştırmak
takrir: yerleştirme
te’kid: kuvvetlendirme
te’yid: kuvvetlendirme
tekrir: tekrarlama
temsil: kıyaslama tarzında benzetme, analoji (bk. m-s̱-l)
terdad: tekrar
tesbit: sağlam şekilde yerleştirme
tevehhüm etmek: zannetmek, kuruntulanmak
umum: genel
vücuh: yönler
zahirî: açık, görünürde (bk. ẓ-h-r)
Zât ve sıfât ve esmâ-i İlâhiye: Cenab-ı Allah’ın Zâtı, sıfatı ve isimleri (bk. v-ṣ-f; s-m-v; e-l-h)

Meselâ güneşe der, “Döner bir siracdır, bir lâmbadır.” Zira, güneşten, güneş için, mahiyeti için bahsetmiyor. Belki bir nevi intizamın zembereği ve nizamın merkezi olduğundan, intizam ve nizam ise Sâniin âyine-i marifeti olduğundan bahsediyor.

Evet, der:

اَلشَّمْسُ تَجْرِى ¹

“Güneş döner.” Bu “döner” tabiriyle, kış-yaz, gece-gündüzün deverânındaki muntazam tasarrufât-ı kudreti ihtar ile azamet-i Sânii ifham eder. İşte, bu “dönmek” hakikati ne olursa olsun, maksud olan ve hem mensuc, hem meşhud olan intizama tesir etmez.

Hem der:

وَجَعَلَ الشَّمْسَ سِراَجاً

² Şu “sirac” tabiriyle, âlemi bir kasır suretinde, içinde olan eşya ise insana ve zîhayata ihzar edilmiş müzeyyenat ve mat’ûmat ve levazımat olduğunu ve güneş dahi musahhar bir mumdar olduğunu ihtar ile, rahmet ve ihsan-ı Hâlıkı ifham eder.

Şimdi bak, şu sersem ve geveze felsefe ne der? Bak, diyor ki: “Güneş bir kütle-i azîme-i mâyia-i nâriyedir. Ondan fırlamış olan seyyârâtı etrafında döndürüp, cesâmeti bu kadar, mahiyeti böyledir, şöyledir…” Mûhiş bir dehşetten, müthiş bir hayretten başka, ruha bir kemâl-i ilmî vermiyor. Bahs-i Kur’ân gibi etmiyor.

Buna kıyasen, bâtınen kof, zâhiren mutantan felsefî meselelerin ne kıymette olduğunu anlarsın. Onun şaşaa-i surisine aldanıp Kur’ân’ın gayet mu’ciznümâ beyanına karşı hürmetsizlik etme.

Dipnotlar – Arapça İbareler – Haşiyeler:

¹ : Yâsin Sûresi, 36:38.
² : “Güneşi bir kandil yaptı.” Nuh Sûresi, 71:16.

âyine-i marifet: Allah’ı tanıma ve bilme aynası (bk. a-r-f)
azamet-i Sânii: her şeyi san’atlı olarak yaratan Allah’ın büyüklüğü (bk. a-z-m; ṣ-n-a)
bahs-i Kur’ân: Kur’ân’ın bahsi
bâtınen: içyüzünde
beyan: açıklama (bk. b-y-n)
cesâmet: büyüklük
deverân: dönüş
hakikat: gerçek, doğru (bk. ḥ-ḳ-ḳ)
ifham: anlatma, bildirme
ihsan-ı Hâlık: Yaratıcının ihsanı, bağışı (bk. ḥ-s-n; ḫ-l-ḳ)
ihtar: hatırlatma
ihzar: hazırlama (bk. ḥ-ḍ-r)
intizam: düzenlilik (bk. n-ẓ-m)
kasır: saray
kemâl-i ilmî: ilmî mükemmellik (bk. k-m-l; a-l-m)

kof: boş
kütle-i azîme-i mâyia-i nâriye: sıvı haldeki büyük ateş kütlesi (bk. a-ẓ-m)
levazımat: gerekli şeyler
mahiyet: özellik, nitelik, içyüz
maksud: kastedilen, istenen (bk. ḳ-ṣ-d)
mat’ûmat: yiyecekler
mensuc: dokunmuş olan, dokunan
meşhud: görünen (bk. ş-h-d)
mu’ciznümâ: mu’cize gösteren (bk. a-c-z)
mûhiş: korkutucu, dehşet verici
mumdar: ışık veren
muntazam: düzenli (bk. n-ẓ-m)
musahhar: emre verilmiş
mutantan: tantanalı, gösterişli
müzeyyenat: süslenmiş güzel şeyler (bk. ẓ-y-n)

nevi: çeşit
nizam: düzen (bk. n-ẓ-m)
rahmet: şefkat, merhamet (bk. r-ḥ-m)
Sâni: her şeyi san’atla yaratan Allah (bk. ṣ-n-a)
şaşaa-i suriye: görünüşteki parlaklık ve gösteriş
seyyârât: gezegenler
sirac: kandil, lamba
suret: şekil, görüntü (bk. ṣ-v-r)
tasarrufât-ı kudret: kudretin tasarrufları, icraatları (bk. ṣ-r-f; ḳ-d-r)
zâhiren: görünüşte (bk. ẓ-h-r)
zemberek: hareketi sağlayan güç kaynağı
zîhayat: canlı (bk. ẕî, ḥ-y-y)
zira: çünkü

اَللّٰهُمَّ اجْعَلِ الْقُرْاٰنَ شِفَاۤءً لَنَا وَلِكَاتِبِهِ وَاَمْثاَلِهِ مِنْ كُلِّ دَاۤءٍ، وَمُونِساً لَنَا وَلَهُمْ فِى حَيَاتِنَا وَبَعْدَ مَمَاتِنَا، وَفِى الدُّنْياَ قَريِنًا، وَفِى الْقَبْرِ مُونِسًا، وَفِى الْقِيَامَةِ شَفِيعًا، وَعَلَى الصِّرَاطِ نُوراً، وَمِنَ النَّارِ سِتْراً وَحِجَاباً، وَفِى الْجَنَّةِ رَفِيقًا، وَاِلَى
الْخَيْراَتِ كُلِّهاَ دَلِيلاً وَاِمَامًا، بِفَضْلِكَ وَجُودِكَ وَكَرَمِكَ وَرَحْمَتِكَ يَاۤ اَكْرَمَ اْلاَكْرَمِينَ وَيَاۤ اَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، اٰمِينَ – اَللّٰهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلٰى مَنْ اُنْزِلَ عَلَيْهِ الْفُرْقاَنُ الْحَكِيمُ وَعَلٰۤى اٰلِهِ وَصَحْبِهِۤ اَجْمَعِينَ، اٰمِينَ، اٰمِينَ ¹

İHTAR: Arabî Risaletü’n-Nur’da On Dördüncü Reşhanın Altı Katresi, bahusus Dördüncü Katrenin Altı Nüktesi, Kur’ân-ı Hakîmin kırk kadar envâ-ı i’câzından on beşini beyan eder. Ona iktifâen burada ihtisar ettik. İstersen ona müracaat et; bir hazine-i mu’cizat bulursun.

Dipnotlar – Arapça İbareler – Haşiyeler:

¹ : Allah’ım! Kur’ân’ı bize, bu risalenin kâtibine ve onun emsali olan zatlara her türlü dert için şifa kıl. Bize ve onlara, hayatımızda ve ölümümüzden sonra Kur’ân ile ünsiyet ettir. Kur’ân’ı bu dünyada bir dost, kabirde bir mûnis, kıyamette bir şefaatçi, sırat üzerinde bir nur, ateşe karşı bir siper ve hicap, Cennette bir refik ve bütün hayırlar için bir yol gösterici ve imam kıl. Bütün bunları bize fazlınla, cûdunla, kereminle ve rahmetinle ihsan et, ey kerem sahiplerinin en kerîmi ve merhametlilerin en merhametlisi olan Rabbimiz. Âmin. Allahım! Furkan-ı Hakîmin kendisine indirildiği zâta ve bütün âl ve ashâbına salât ve selâm et. Âmin, âmin.

Arabî: Arapça
bahusus: özellikle
beyan etmek: açıklamak (bk. b-y-n)
envâ-ı i’câz: mu’cizelik türleri (bk. a-c-z)

hazine-i mu’cizat: mu’cizeler hazinesi (bk. a-c-z)
ihtar: hatırlatma
ihtisar etmek: kısaltmak
iktifâen: yeterli görerek

Kur’ân-ı Hakîm: sayısız hikmetleri içinde bulunduran Kur’ân (bk. ḥ-k-m)