Ortaöğretim Mantık 1. Ünite- Mantığa Giriş B- Mantığın Uygulama Alanları 3. Mantık ve Bilim

Bu etkinlikte; Mantık ve Bilim ile “Pirenin midesini tanzim eden (düzenleyen), manzume-i şemsiyeyi (güneş sistemini) de o tanzim etmiştir (düzenlemiştir).” sözü arasındaki ilişki ele alınmaktadır.

Ortaöğretim Mantık 1. Ünite- Mantığa Giriş B- Mantığın Uygulama Alanları 3. Mantık ve Bilim – Etkinlik Örneği

Ortaogretim-Mantik-1.-Unite-Mantiga-Giris-B-Mantigin-Uygulama-Alanlari-3.-Mantik-ve-Bilim-Etkinlik-Ornegi.pdf erişimi için tıklayın

3. Mantık ve Bilim

Etkinlik Örneği

1 – Aşağıdaki vecizeyi okuyunuz. Anlamını bilmediğiniz kelimeler için altta verilen küçük sözlüğe bakınız.

Pirenin midesini tanzim eden, manzume-i şemsiyeyi de o tanzim etmiştir.

(Mektubat, Hakikat Çekirdekleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2016-03, Ankara)

vecize: kısa ve özlü sözler

tanzim etmek: düzenlemek

manzume-i şemsiye: güneş sistemi

2 – Aşağıda verilen “pire” ve “güneş sistemi” ile ilgili bilgileri okuyunuz.

Pire,

Siphonaptera takımını oluşturan kanatsız, küçük, kan emici 1.600 dolayında böcek türüne verilen genel bir addır.

Tropik, astropik ve ılıman bölgelerden kutup bölgelerine kadar yayılmış olan bu böcekler özelleştirilmiş vücut yapıları sayesinde memelilerin ve kuşların derisine tutunarak kanlarını emer, konakları arasında yer değiştirirken son derece tehlikeli hastalıkları da bulaştırabilir. Vebanın insanlara bulaşmasında baş rolü oynayan keme piresi (Xenopsylla cheopis) ve akrabaları ortaçağda Avrupa nüfusunun yaklaşık dörtte birinin ölümünden sorumludur. …

Özel tasarlanmış ayakları sayesinde şu ana dek evrende bilinen en hızlı ivmelenmeye sahip canlıdır. Yerden fırlatılan bir uzay roketinden ağırlık-hız oranına göre yaklaşık 40 kat daha hızlıdır. Bu yüzden pireler ışınlanmış gibi anlık farklı yerlerde gözükür. Pirenin hızı saniyede 2m/s, saatte 7km/h dir.^[1]

Pireler kendi boyutuna göre en uzağa zıplayan canlıdır.^[1]

https://tr.wikipedia.org/wiki/Pireler

(Andrei Savitsky – Yükleyenin kendi çalışması, CC BY 4.0, httpscommons.wikimedia.orgwindex.phpcurid=73148322)

https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Siphonaptera?uselang=tr#/media/File:%D0%9A%D0%BE%D1%88%D0%B0%D1%87%D1%8C%D1%8F_%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D1%85%D0%B0.jpg

Güneş Sistemi,

Güneş ve çekim etkisi altında kalan sekiz gezegen ile onların bilinen 158 uydusu, ^[1] beş cüce gezegen (Ceres, Plüton, Eris, Haumea, Makemake)^[2] ile onların bilinen toplam 8 uydusu^[1] ve milyarlarca küçük gök cisminden oluşur. Küçük cisimler kategorisine asteroitler, Kuiper kuşağı cisimleri, kuyrukluyıldızlar, gök taşları ve gezegenlerarası toz girer.

Güneş Sistemi; Güneş, dört Yer benzeri iç gezegen, küçük, kaya ve metal içerikli asteroitlerden oluşan bir asteroit kuşağı, dört dev dış gezegen ve Kuiper kuşağı denen buzsu cisimlerden oluşan ikinci bir kuşaktan ibarettir. Kuiper kuşağının ötesinde ise seyrek disk, gündurgun (İngilizce: heliopause) ve en son olarak da varsayımsal Oort bulutu bulunur.

Güneş’ten olan uzaklıklarına göre gezegenler sırasıyla Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün‘dür. Bu sekiz gezegenin altısının çevresinde doğal uydular döner. Ayrıca dış gezegenlerin her birinin toz ve diğer parçacıklardan oluşan halkaları vardır.

https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCne%C5%9F_Sistemi

File:Planets2008.jpg: user:Farryderivative work: user:Cmglee (usertalk:Cmglee)translation: user:Azizkayihan – File:Planets2008.jpg, CC BY-SA 3.0,

https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=20989486

3 – Yukarıda verilen bilgilerden de yola çıkarak aşağıdaki mantık silsilesini okuyup düşününüz. Katıldığınız ve katılmadığınız yerleri belirleyiniz. Nedenini söyleyiniz.

Pire dünyada yaşayan bir canlıdır.

Pirenin sindirim sistemi vardır.

Pirenin sindirim sistemi pirenin içindedir.

Pirenin sindirim sistemini tasarlayabilmek için pireyi tasarlamak gerekir.

Pireyi tasarlayabilmek için pirenin içinde yaşadığı ortamı bilmek gerekir.

Pireyi ve pirenin içinde yaşadığı ortamı tasarlayabilmek için yeryüzünü tasarlayabilmek gerekir.

Pirenin içinde yaşadığı ortamı ve yeryüzünü tasarlayabilmek için dünyayı tasarlayabilmek gerekir.

Yeryüzünü ve dünyayı tasarlayabilmek için dünyanın güneş sistemi içinde hangi konumda ve nasıl durması gerektiğini bilmek gerekir.

Dünyanın güneş sistemi içindeki konumunu ve dünyanın bu sistemde nasıl durması gerektiğini bilmek için güneş sistemini bilmek gerekir.

Dolayısıyla dünyayı tasarlayabilmek için güneş sistemini tasarlayabilmek gerekir.

O halde pirenin midesini tasarlayabilmek için güneş sistemini tasarlayabilmek gerekir.

Diğer bir deyişle:
Pirenin midesini düzenleyen kimse, güneş sistemini de o düzenlemiştir.

Orijal deyişiyle:
Pirenin midesini tanzim eden, manzume-i şemsiyeyi de o tanzim etmiştir.