ORTAK POLİTİKALAR MUTABAKAT METNİ – EĞİTİM POLİTİKALARI

ORTAK POLİTİKALAR MUTABAKAT METNİ - EĞİTİM POLİTİKALARI

Bu sayfada Türkiye’deki 14 Mayıs 2023 seçimlerinde ittifak kuran siyasi partilerin ortak politiklar mutabakat metninde bulunan eğitim ile ilgili politikalar yer almaktadır. Kaynak olarak siyasi partilerin kendi internet siteleri kullanılmıştır.

ORTAK POLİTİKALAR MUTABAKAT METNİ - EĞİTİM POLİTİKALARI
ORTAK POLİTİKALAR MUTABAKAT METNİ – EĞİTİM POLİTİKALARI

ORTAK POLİTİKALAR MUTABAKAT METNİ – EĞİTİM POLİTİKALARI

VII
EĞİTİM ve ÖĞRETİM

Okul Öncesi Eğitim
İlköğretim
Ortaöğretim
Yükseköğretim
Öğretmen
Özel Eğitim, Özel Yetenekli Öğrenciler,
Yaşam Boyu Eğitim ve Okullar

• Milli Eğitimi bir ideolojik çatışma alanı olmaktan çıkaracağız.
• Muasır medeniyet seviyesine çıkmak için eğitimi toplumsal ve ekonomik kalkınmanın temel unsuru olarak tüm paydaşların katılımıyla yapılandıracağız.
• Fikri, irfanı ve vicdanı hür nesiller yetiştireceğiz.
• Eğitim kurum ve süreçlerini cinsiyet, etnik köken, din, dil, yerleşim yeri, sağlık durumu,
sosyo-ekonomik koşulları ayırt etmeden, fırsat eşitliği ve adaletini ve herkesin nitelikli
eğitim hakkını garanti altına alan kapsayıcı bir anlayışla düzenleyeceğiz.
• Öğrenme-öğretme ortamlarını, beceri odaklı öğrenmeye dayalı, eleştirel düşünmeyi ve sorgulamayı geliştirecek biçimde düzenleyeceğiz.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB)’nı içerik, akademik kadro, fiziki alt yapı, finans, ölçme, değerlendirme ve teftiş mekanizmalarını yeniden yapılandırarak, bilimsel veriye dayalı, şeffaf ve
hesap verebilir biçimde yöneteceğiz.
• MEB’i dijitalleştirecek ve eğitim teknolojilerinin geliştirilmesinde öncü ve ön açıcı bir kurum
haline getireceğiz.
• MEB ana hizmet birimlerindeki idari pozisyonlara eğitim kökenli ve liyakatli atamaların yapılmasını esas alacağız.
• Okul yöneticiliğinde ve bakanlık bünyesindeki görevlendirme ve ilerlemelerde kıdem, yönetim tecrübesi, yeterlilik, proje, ödül, yüksek lisans, doktora ve benzeri somut kriterleri esas alacağız.
• Talim ve Terbiye Kurulunu liyakati esas alan yapısıyla politika belirleyen, eğitim öğretime
yön veren etkin bir konuma kavuşturacağız.
• Devlet okullarındaki öğrencilere ücretsiz süt, su ve öğle yemeği vereceğiz.
• Okul öncesi, ilköğretim ve orta öğretimdeki tüm öğrencilere yardımcı kitaba ihtiyaç duymayacak şekilde ders kitaplarını yerel esnafa ve ekonomiye katkıda bulunacak şekilde ücretsiz temin edeceğiz.
• “Eğitim Destek Kartı” ile anaokulundan üniversiteye kadar devlet okullarındaki ihtiyaç sahibi öğrencilerin kırtasiye, çanta, kıyafet ihtiyaçlarını ve internete erişimlerini ücretsiz karşılayacağız.
• Okul öncesi eğitimi çalışan ebeveynlerin ihtiyaçlarını da gözeterek “tam gün tam destek”
ilkesi çerçevesinde düzenleyeceğiz.
• Ebeveynlerin gün içi kısa süreli işlerini görebilmek için, büyükşehirler başta olmak üzere her mahallede en az bir okulda bir sınıfı çocuk bakım merkezi haline getireceğiz.

• Sınav güvenliğini kamu vicdanında hiçbir tereddüt oluşturmayacak şekilde sağlayacağız.
• Ortaöğretime geçişlerde sınav odaklı değil süreç odaklı bir sistemi geliştirecek, öğrencinin
öğrenim sürecindeki notlarını, performansını, ilgisini, yeteneğini ve becerilerini dikkate alarak fırsat eşitliği ve adaleti çerçevesinde bir yönlendirme yapacağız.
• Liselere Giriş Sınavlarında yıldan yıla değişen uygulamalara son verecek, LGS sınavını süreç içinde kaldıracağız.
• Üniversiteye girişte yılda bir defa yapılan sınav yerine çoklu sınav imkânı sunacağız.
• Zorunlu eğitimi 1 yılı okul öncesi eğitim, 5 yılı ilkokul, 4 yılı ortaokul, 3 yılı ise lise olmak üzere 1+5+4+3 şeklinde uygulayacağız.

Okul Öncesi Eğitim

• Altyapıları oluşturarak okul öncesi eğitimi 1 yıl zorunlu tutarak ücretsiz sağlayacak ve isteğe bağlı olarak 3 yaş ve üzerine erken çocukluk eğitimi imkânı sunacağız.
• Çocuklarımıza üç yaşından itibaren; dil, zeka ve beceri gelişimlerini, doğayı tanımalarını,
değerler eğitimini, kişisel, fiziksel ve eğitsel gelişmelerini bütüncül bir yaklaşım ile sağlayacağız.
• Kreşleri ülke çapında yaygınlaştırarak okul öncesi çocukların eğitim hayatına başlamalarında fırsat eşitliğini sağlamak amacıyla kamu, özel sektör, STK, üniversite ve yerel yönetimlerden oluşan “Kreş Ekosistemi Modeli”ni ve “Erken Çocukluk Bakımı ve Eğitimi Programı”nı hayata geçireceğiz.


İlköğretim


• 5 yıllık ilkokulun 5. sınıfını bir üst öğrenime akademik hazırlık programı şeklinde, 4 yıllık ortaokulun ilk yılını ise yabancı dil ve kodlama hazırlık sınıfı şeklinde düzenleyeceğiz.
• İlköğretimde evrensel etik, insan hakları, adalet, sağlık, çevre ve hayvan hakları, kültür, sanat, bilim, spor konusunda farkındalığın artırılmasını sağlayacak, müfredatı teknoloji ve inovasyona dönük farkındalığı artıracak şekilde güncelleyecek, oyunlaştırma gibi tekniklerle
öğrencilerimize programlama ve girişimcilik felsefesi kazandıracağız.
• İlköğretim kademesinde temel becerilerin geliştirilmesi ve öğrenme yoksulluğunun ortadan kaldırılması için bir eylem planı hazırlayacağız.

• Ders saatleri ve müfredatı yeniden planlayıp pedagojik açıdan çocukların yaşına uygun hale getireceğiz.
• Ortaokullarda sanat, spor ve bilim gibi alanlarda başta olmak üzere seçmeli derslerin sayısını artıracağız.
• Altyapı eksikliklerini gidererek tüm eğitim kademelerinde tam gün eğitime geçeceğiz.
• Kapatılan köy okullarını yeniden açacak, taşımalı eğitim uygulamasına son vereceğiz.
• Okul bazında kaynak, fiziki tesis ve donanım yetersizliklerini tespit edecek, eşit ve adil bir
eğitim öğretim fırsatı için okullar arası nicelik ve nitelik farkını en aza indirmek üzere bir
eylem planı hazırlayacağız.
• Zorunlu haller dışında birleştirilmiş sınıf uygulamasına son vereceğiz.
• Sınıfların çok kalabalık olduğu yerlerde yeni okul yapımına öncelik vereceğiz.
• Tüm engel gruplarına uygun okullar inşa edecek, engelli çocuklarımızın okuldan mahrum
kalmasına izin vermeyeceğiz.
• Kız çocukların okullaşma ve okula devam oranını artıracak her türlü çabayı gösterecek, gerekli destek ve teşvikleri sağlayacağız.
• Hiçbir öğrencinin tercih etmediği bir lise türüne ya da programına gitmek zorunda kalmayacağı; öğrencinin ilgisi, tercihi, yeteneği ve akademik başarısını esas alacak bir rehberlik ve yönlendirme sistemi oluşturacağız.
• Dijital içerik ve ortamlar kullanılarak öğrencilerin en az bir yabancı dil öğrenmesini ve yazılım ile kodlama becerisi kazanmasını sağlayacağız.
• Dijital uçurumu ortadan kaldırmak için EBA altyapısını geliştirerek işlevsel hale getireceğiz.
• Her okula Milli Eğitim Bakanlığınca denetlenecek okul temelli bir bütçe verecek, okullara
öğrenci başına kaynak aktaracağız.
• Okul Aile Birliği adı altında bağış, yardım ve benzeri suistimale açık ödemeleri kaldıracağız.

Ortaöğretim


• Lise eğitiminde salt bilgi veren ve sınav odaklı yaklaşımdan sosyal-duygusal ve bilimsel
düşünme, mesleki eğilim, sosyal farkındalık, kimlik kazanımı gibi konularda rehberlik odaklı
sisteme geçeceğiz.
• Lisede öğrencilerin ilgi, yetenek ve isteklerini karşılayacak esnek müfredat, seçmeli dersler ve MEB çevrimiçi eğitim platformlarında alınacak derslerle bireyselleştirilmiş akademik ve mesleki yönlenmelerini sağlayacağız.
• Ortaöğretim kurumları hakkında yapılan nitelikli veya niteliksiz şeklindeki, eğitim anlayışına
aykırı ayrımları ortadan kaldıracak, bütün kurumların kaliteli bir eğitim yapısına dönüşmesini sağlayacağız.
• Eğitime erişim imkânı olmayan bölgelerde, merkezi Yatılı Bölge Ortaokulları ve pansiyonlu
liseleri yaygınlaştıracak, Yatılı Teknoloji Liseleri açacağız.
• Bütün Organize Sanayi Bölgelerine sektörlerin ihtiyaçları doğrultusunda yatılı Mesleki ve
Teknik Liseler açacak, bu okulları, Milli Eğitim Bakanlığı ve Organize Sanayi Bölgesi yönetimiyle işbirliği içinde yöneteceğiz.
• Üniversitelerin liselere dönük girişimcilik ve teknoloji kuluçka merkezleri açmalarını destekleyeceğiz.
• Eğitim fakülteleri ile okullar arasındaki entegrasyonu sağlayacağız.
• Yurt içi ve uluslararası karşılıklı değişim programlarını üniversitelerle sınırlı tutmayacağız.
• Açık Öğretim Lise’lerine düzenleme getireceğiz.


Yükseköğretim

• YÖK’ü kaldıracak, yüksek öğretim kurumlarının akademik, idari ve mali özerkliğine müdahale etmeksizin yüksek öğretimin planlanması ve yükseköğretim kurumları arasında koordinasyonun sağlanması şeklinde sınırlı görevleri bulunan bir kurul kuracağız.
• Yükseköğretim kurumlarının bilimsel, idari ve mali özerkliğini güvence altına alacağız.
• Yükseköğretim kurumlarının yönetim ve denetiminin kendi öğretim üyeleri arasından seçimle oluşturdukları organlar eliyle gerçekleştirilmesini sağlayacağız.
• Yönetim ve denetim organları ile öğretim elemanlarının ancak bu kurumların yetkili organları tarafından görevden uzaklaştırılabileceğini güvence altına alacağız.

• Üniversitelerin, Senatolarınca önerilen ve akademisyenler tarafından oylanan; akademisyenler, mezunlar, öğrenciler, yerel yönetimler, iş dünyası, meslek örgütleri ve halktan temsilcilerden oluşan bir üst kurul tarafından çoğulcu, katılımcı ve sürdürülebilir bir vizyonla yönetilmesini sağlayacağız.
• Üst kurulların rektör seçim süreçlerini her üniversiteye özgü olacak şekilde yönetmesini düzenleyeceğiz.
• Üst kurulların seçimi, çalışması, görev süresi gibi hususları yönetmelikle belirleyeceğiz.
• Üniversitelerde idari, mali ve bilimsel özerkliği sağlayacak, üniversiteleri özgür düşüncenin,
bilimsel çalışma ve tartışmaların merkezi haline getireceğiz.
• Akademisyenlerin ifade hürriyeti önündeki engelleri kaldıracağız.
• Yükseköğretimde içerik ve süreçleri “profesyonel yeterlilik”, “vizyon geliştirme” ve “üretim”
odaklı olarak düzenleyeceğiz.
• Her şehre her ilçeye üniversite açma anlayışını değiştirecek, ülkemizin hedef ve ihtiyaçlarına göre üniversite, fakülte ve bölümlerin yeniden planlanmasını ve yapılandırılmasını sağlayacağız.
• Üniversitelerin bölgesel ve yapısal olarak farklı alanlarda ihtisaslaşmasını ve markalaşmasını sağlayacağız.
• Yükseköğretim’e bütçeden daha fazla kaynak tahsis edeceğiz.
• Üniversitelerin bilgi üretme ve bilgiyi ticarileştirme süreçlerinde, özel kesim ve kamu kesimi ile işbirliğini güçlendirecek modelleri destekleyeceğiz.
• Üniversitelerimizin başka ülkelerde dijital veya fiziki kampüs açmalarını teşvik edecek, öğrenci değişim programlarını destekleyeceğiz.
• Üniversitelerimizin uluslararası öğrenci almasını güçlendirilmiş standartlar çerçevesinde
teşvik edecek, yabancı ve nitelikli akademik personel ve yönetici istihdam etmelerinin önünü açacağız.
• Yurtdışı denklik süreçlerini yüksek standartlar getirerek hızlı ve güvenli bir sistemle kolaylaştıracağız.
• Öğretim elemanları için şart koşulan yabancı dil başarı puanını yükselteceğiz.
• Yağmacı dergiler aracılığıyla yapılan intihal ile kararlı biçimde mücadele edecek, ülkemizi
intihal listelerinden çıkaracağız.
• Üniversitelerde yüksek lisans ve doktora programlarında burslu öğrenci sayısını artıracağız.

• Yüksek lisans ve doktora tezlerinin kalitesini artıracağız.
• Üniversite diplomalarının akredite olmaları için mekanizmalar kuracak, her diplomanın istihdam yetkinliğini üniversite tercihi yapanların bilgisine sunacağız.
• Eğitim görülecek üniversitelerle ilgili standartları yükselterek yurt dışına gönderilen lisansüstü öğrencilerinin sayısını artıracağız.
• Alanlar arası geçişte derslerin kredi ve içerik gibi kriterleri tek merkez tarafından değerlendirilerek, denklik ve muafiyet koşullarının sadeleştirilmesini sağlayacağız.
• Açık öğretim bölümlerini ihtiyaca göre yeniden düzenleyeceğiz.
• Üniversite arazilerini ranta kurban ettirmeyeceğiz.
• Yeni yurt binaları yaparak ve üniversite kampüsü etrafındaki binaları kiralama yöntemiyle
“genişletilmiş kampüs” uygulamasını başlatarak üniversitelerin yurt sorununu çözeceğiz.
• KYK kredi ve burslarını yeni bir anlayışla ele alacağız, dağıtım süreçlerini şeffaf hale getireceğiz.


Öğretmen

• Öğretmenlerimizin kurumsal ve toplumsal niteliği ile saygınlığını artırmayı temel önceliğimiz yapacağız.
• Öğretmen başına öğrenci sayısında OECD ortalamasına ulaşmayı hedefleyeceğiz.
• Öğretmenlik Meslek Yasasını değiştirecek, öğretmenlerin özlük haklarını iyileştirecek, öğretmenleri öğretmen, uzman öğretmen ve başöğretmen şeklinde gruplayan uygulamaya
son vereceğiz.
• Üniversite seçme sınavlarının, “Öğretmenlik Mesleği” ile ilgili tercihlerinde taban puanı sınırlaması getirecek, taban puanı arz ve talebe göre dinamik bir biçimde belirleyecek ve nitelik açısından kontrolü sağlayacağız.
• Ataması yapılmayan öğretmen havuzunu eriteceğiz.
• Öğretmenlik alanlarına uygun fakültelerden mezun olanlara, bitirdikleri bölümün giriş puanının ilgili eğitim fakültesinin giriş puanıyla denk olması ve Eğitim Fakültelerinde yüksek
lisans yapmaları şartıyla öğretmen olma imkanı sağlayacağız.
• Öğretmen atamalarında mülakatı kaldıracağız.

• Öğretmenin kariyer gelişiminde; öğretmenin katıldığı seminerler, hizmet içi eğitimler, aldığı
lisans üstü eğitim, katıldığı kurslar ve yürüttüğü ya da katılımcısı olduğu projeler ile öğrencilerinin başarılarını objektif olarak dikkate alacağız.
• Öğretmenlerin dijital içerik, interaktif ders ve akıllı tahta içeriği hazırlama gibi yeterliliklerini
geliştirecek, bilişim teknolojileri dahil meslek içi eğitimlerine ağırlık vereceğiz.
• Eğitim fakültelerinin sayı ve öğrenci kotalarının uzun vadeli kalkınma planları çerçevesinde
belirlenecek öğretmen ihtiyacıyla uyumlu olmasını sağlayacağız.
• Eğitim fakültelerindeki öğrencilerin kuramsal bilginin yanı sıra uygulamaya dönük eğitim almalarını, kısa-yüzeysel staj şeklinde değil okullarda eğitim içinde uygulamalı yetişmelerini
ve yetkin bir öğretmen adayı olarak mezun olmalarını sağlayacağız.
• Eğitim fakültelerinin hepsinin akredite olmalarını sağlayacağız.
• Öğretmen adaylarının “Yüksek Lisans” ile Eğitim Fakültelerinden mezun olmalarını sağlayacak, doktora yapmalarını teşvik edeceğiz.
• Öğretmenlerin, öğrenci eğitimini aksatmayacak şekilde yurtiçi, yurtdışı eğitim, sempozyum ve benzeri etkinliklere katılmasını sağlayacağız.
• Dezavantajlı bölgelerde staj yapılmasını özendirecek, öğretmelerin bu bölgelerde daha uzun süreli kalmalarını teşvik edecek mali destekler sağlayacağız.

Özel Eğitim, Özel Yetenekli Öğrenciler, Yaşam Boyu Eğitim ve Okullar

• Özel eğitime ihtiyacı olan dezavantajlı çocukların eğitime erişiminin önündeki tüm engelleri
kaldıracağız.
• Özel Eğitim ve Rehberlik Merkezlerinin faaliyetleri için paydaşların etkin katılımıyla öğrenci
merkezli ve insan hakları temelli bir anlayışla hizmet standartları ve ilkeleri oluşturacağız.
• Özel çocuklarımız için her il ve büyük ilçelerimizde çocuklarımızın özel durumuna (Otizm,
Asperger, Down ve diğer YGB tanısı olan evlatlarımız) uygun ve hayat boyu devam edecek
eğitim kampüsleri kuracak, ihtiyacı olan çocukların bu kampüslerdeki yurtlarda barınmalarını sağlayacağız.
• Özel eğitimde yardımcı teknolojileri; özel gereksinimi olan bireylerin öğretimini bireyselleştirmek, bağımsızlıklarını artırmak ve yaşam kalitelerini yükseltmek amacıyla kullanacağız.
• Tüm özel gereksinimli öğrencilerin durumlarına göre gerekli araç, gereç, doküman ve benzeri ihtiyaçlarını karşılayacağız.

• Özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırma sınıflarına alınmalarının önündeki engelleri kaldırmak üzere devlet okullarındaki eğitimcilerin bu konudaki yeterlilik düzeylerini arttıracak, gerekli kaynak ve materyal desteğini sağlayacağız.
• Okul öncesi, ilkokul ve ortaokullarda öğrencilerin yetenek taramalarının yapılması ve özel
yetenek alanlarında ders dışı desteklerin sağlanması amacıyla bir eylem planı hazırlayacağız.
• Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerimizi, objektif ölçütlerle tespit ederek, bu öğrencilerimiz için özel okullar açacak, özel destek programları hazırlayacak ve okul dışı eğitim olanakları ile burs sağlayacağız.
• Özel yetenekli öğrencilerin yetkinlik ve ilgi alanlarına göre özgün programlar oluşturacak,
üst eğitim seviyelerinden ders almalarının önü açacak, orta öğretim ve üniversite sistemini
bu yaklaşımla gözden geçireceğiz.
• Bilim ve Sanat Merkezleri’ne öğrenci seçme sürecinin ailelere eğitimsel açıdan anlamsız bir yük getiren sınava hazırlık sürecini önleyecek tedbirleri alacak, çağdaş yöntemlerle yetenek
taraması yaparak etkin bir rehberlik ve yönlendirme sistemi oluşturacağız.
• Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlığı’nı (RPD) her an her yerde ulaşılabilir profesyonel bir
hizmet alanı haline getireceğiz.
• Erken çocukluk eğitiminden, liseye kadar olan tüm eğitim kademelerinde, okulun öğrenci
sayısına göre ihtiyacı karşılayacak nitelikte RPD kadrosu oluşturacağız.
• Birer ikişer haftalık kurslarla bireylere, kişisel, mesleki ve akademik rehberlik hizmetleri
sunmanın ciddi sakıncalarının önüne geçmek için RPD hizmetlerinde uzmanlaşmayı şart
koşacağız.
• “Her Yer Okul, Her An Eğitim” anlayışıyla eğitim sistemini 3 yaşından başlayıp hayat boyu
süren bir biçimde yapılandıracağız.
• Hayat Boyu öğrenme anlayışını, bir yaşam biçimine dönüştürerek, tüm vatandaşlarımıza
otomasyon ve iş alanlarındaki hızlı dönüşümün yaratacağı uyum ihtiyacını karşılaşmaya yönelik bilgi, beceri ve donanımı kazandıracağız.
• Esnek, ihtiyaçlara hızlı bir şekilde cevap/tepki verebilen modüler hayat boyu öğrenme programları oluşturacağız.
• Yaygın eğitim kurumlarını yaşam boyu eğitim yaklaşımı çerçevesinde tüm halkın ihtiyaç
duyduğu eğitimi alabileceği şekilde bir yapıya kavuşturacağız.
• Üniversiteleri halka açacak, farklı yaş kitlelerinin farklı sınıflarda farklı programlarda ama
aynı zamanlarda kampüsleri kullanabilmelerini sağlayacağız.

• Halk eğitim merkezlerinin yapısı ve süreçlerini yeniden düzenleyecek, öğrenme ve becerileri ölçme-değerlendirme, sertifikasyon veya belgelendirme alanlarında standartlar oluşturacağız.
• Hayat boyu öğrenmede işletmeler, organize sanayi bölgeleri, halk eğitim merkezleri, kültür
merkezleri, meslek yüksek okulları ve üniversitelerin iş birliğini güçlendireceğiz.
• Mesleklerinde derinleşmek ve meslek değiştirmek için dinamik eğitim yapısını her yaş için
kurgulanmasını teşvik edeceğiz.
• Sanayinin ihtiyacını karşılamak ve gelecek teknolojilere hazırlık yapmak için hayat boyu
eğitim programlarını teşvik edecek, kısa ve orta döngülü teknolojilere hazırlık yapılmasını
sağlayacağız.
• Ebeveyn Eğitimine, eğitim politikalarımızın odağında yer vereceğiz.
• Okulların mimari yapılarını engellilerin ihtiyaçlarını, ortak çalışma alanlarını, spor ve sanat
(resim, müzik, konser) mekanlarını dikkate alarak tasarlayacak ve mevcutları bu çerçevede
iyileştireceğiz.
• Okul kantinlerinin, bahçelerinin ve tuvaletlerinin güvenlik ve temizlik yönünden sürekli
kontrol altında tutulmasını ve yeterli sayıda temizlik görevlileri istihdam edilmesini sağlayacağız.

KAYNAKLAR

https://media.chp.org.tr/yayinlar/files/2023/1/30/51fb98b4-caa9-40a0-8788-f1e5634f2fea.pdf?tick=1675071647951

https://devapartisi.org/guclendirilmis-parlamenter-sistem/mutabakat-metinleri

https://www.dp.org.tr/haber/alti-siyasi-parti-genel-baskaninin-ortak-aciklamasi-05-01-2023

https://gelecekpartisi.org.tr/duyuru/ortak-politikalar-mutabakat-metni-1675245521

https://iyiparti.org.tr/yarinin-turkiyesi-icin-ortak-politikalar-mutakabat-metni

https://saadet.org.tr/tr/dosya-arsivi

DP – Demokrat Parti Eğitim Programı

DP - Demokrat Parti Eğitim Programı

Bu sayfada DP – Demokrat Parti Eğitim Programı yer almaktadır. Kaynak olarak partinin kendi internet sitesi kullanılmıştır.

DP - Demokrat Parti Eğitim Programı
DP – Demokrat Parti Eğitim Programı

DP – Demokrat Parti Eğitim Programı

Herkes, Hiçbir Ayrımcılığa Tâbi
Tutulmadan Eğitim Alabilmelidir


Mevcut milli eğitim sistemimiz, fırsat eşitliği gibi kulağa hoş gelen güzel sözcükler bir yana, eşitsizlikleri derinleştiren, sadece sınırlı sayıda varlıklı kesimlere iyi eğitim imkânı sağlayan bir yapıdadır ve çocuklarımızın özgüvenlerini zedelemektedir.


1- Eğitim Politikalarımız


1–1 İlk ve Orta Öğretim’e Bakışımız


Türk milli eğitim sistemi, okul öncesi (3–5 yaş grubu), sekiz yıllık ilköğretim (6–14 yaş) ve süresi lise türüne göre hazırlık dahil üç-beş yıl arasında değişen üst ortaöğretim kademelerinden oluşmaktadır.

Üst ortaöğretim kademesi, ülkemizde, öğrencileri hem iş hayatına, hem de yükseköğretime hazırlayan genel eğitim ve mesleki ve teknik eğitim gibi iki ana kulvara ayrılmakta olup, ortaöğretim kademesinde ya da yüksek öğretim sayılmayan orta öğretim sonrası düzeyde, öğrencileri doğrudan iş hayatına hazırlayan programlar bulunmamaktadır.

Demokrat Parti, mevcut milli eğitim sistemimizde, okul öncesi eğitim, temel eğitim, özel okulların payı, öğrenci/öğretmen oranı, mesleki ve teknik eğitim kulvarları arasındaki dağılım gibi çok önemli konularda yaşanan yetersizliklerin bilincindedir.

Demokrat Parti’nin yüce milletimize arzı, tüm bu olumsuzlukların, yetersizliklerin, süratle ve bir “alma mater” (kendi evladı gibi yetiştiren anne) inanç ve özeniyle giderilecekleri sözüdür.

Demokrat Parti olarak, yenilenen Türkiye vizyonumuz çerçevesinde ve odağında “fırsat eşitliği” nin yer alacağı bir “eğitim seferberliği” başlatmak ve bu suretle en değerli varlığımız
olan çocuklarımız ve gençlerimizin büyük Atatürk”ün “hayatta en hakiki mürşit ilimdir” sözünün ışığında, akıl ve bilim yolunun yolcuları olmalarını sağlamaya kararlıyız;

Bu cümleden olarak, Demokrat Parti’nin ilk icraatlarından biri, temel düzenlemelere paralel olarak, kişisel gelişim, kavramsal ve analitik düşüncenin başladığı, ilgi alanlarının belirginleştiği “okul öncesi eğitim”i de, “zorunlu temel eğitim”in ayrılmaz bir parçası
olarak düzenlemek ve böylece de, kademeli olarak zorunlu temel eğitimi 5-17 yaşlarını kapsayacak şekilde 12 yıla çıkarmak olacaktır.

Demokrat Parti için eğitim, ideolojik düşünce ve amaçların gerçekleştirilmesine yönelik kullanılabilecek bir araç değil, aksine, küreselleşen dünya gerçeğinde Türkiye’nin varoluş mücadelesinin en etkin, stratejik bir imkânı ve silahıdır.

Demokrat Parti’ye göre eğitim, hiçbir ayırımcı veya kısıtlayıcı uygulama olmaksızın herkesin yetenekleri ölçüsünde bireysel gelişiminin sağlanmasının en etkin ve adil aracıdır ve bu özelliği ile de, toplumsal bütünleşmenin ve dayanışmanın en önemli taşıyıcı sütunlarından biridir..

Demokrat Parti’ye göre, herkesin okul öncesinden yükseköğretime kadar, hiçbir engel ve ayrımcılığa tabi olmadan eğitim alabilmesi, temel bir insan hakkıdır. Bu haktan herkesin eşit olarak yararlanabilmesini teminen devlet, bir taraftan dar gelirli ailelerin çocukları için parasız yatılı okul kapasitesini arttırırken, diğer taraftan kredi ve karşılıksız burs imkânlarını, ihtiyacı olan tüm öğrencileri kapsayacak biçimde genişletecektir.

Özellikle özürlülerle ekonomik gücü yeterli olamayan ailelerin çocuklarına yetenekleriyle doğru orantılı bir eğitim imkânı sağlanmasını da, Anayasamızda belirtilen “sosyal devlet”in görevi olarak görüyoruz. Bu cümleden olarak, tüm eğitim kurumlarının hizmet alanlarını, engellilerin de yararlanabilecekleri şekilde düzenlemeleri yanında, okul, eğitim kadrosu, ders araç ve gereçleriyle ülkenin her köşesinde aynı kalitede eğitim hizmeti sunulmasını da, vazgeçilmez bir hedef olarak değerlendiriyoruz.

Demokrat Parti’nin eğitim modelinde, çocuklarımızın ve gençlerimizin, sadece kendi ülkemizde ve ağırlıklı olarak kamu sektöründe istihdam edilmek üzere yetiştirilmeleri anlayışı terk edilecek, ezberciliğe ve gerçek yaşam ile ilgisi olmayan gereksiz bilgilere son verilecek, çocuklarımızın kişilik, ilgi ve yeteneklerinin farklı olduğu gerçeğinden hareketle onlara kavramsal düşünme ile analiz-sentez yeteneği kazandırmaya yönelik çağdaş bir sistem dâhilinde bilgiye erişme yani “öğrenme” öğretilecektir.

Mevcut milli eğitim sitemimiz, değişime ayak uydurmak bir yana, çocuklarımızın ve gençlerimizin ilgi ve yetenekleriyle yaratıcı kapasitelerini açığa çıkarmak, desteklemek ve geliştirmekten uzaktır. Mevcut milli eğitim düzeninde okul, eğitimin beşiği olmaktan
çıkmak üzeredir.

Mevcut milli eğitim sistemimiz, fırsat eşitliği gibi kulağa hoş gelen, gönülleri ferahlatan güzel sözcükler bir yana, eşitsizlikleri derinleştiren, sadece sınırlı sayıda varlıklı kesimlere iyi eğitim imkânı sağlayan bir yapıdadır ve çocuklarımızın özgüvenlerini zedeleyebilecek uygulamalar içermektedir. Bugün varılan noktada, çoktan seçmeli test usulü sınavın vahim sonuçlar doğurabilecek tahribatının da etkisiyle kendini yazılı ve sözlü ifade edemeyen, genel kültür düzeyi çok düşük, analiz-sentez yeteneğinden yoksun nesiller yetiştirilmektedir. Lise diplomalarının değerinin ise, ”üniversite giriş sınavı belgesi”ne indirgenmiş olduğu gerçeği de unutulmamalıdır.

Mesleki ve teknik eğitim programlarına devam eden öğrencilerin de aynı sistemde yükseköğretime yönlendirilmeleri, ülkemizde ara kademe insan gücü yetiştirilmesine yönelik programların tercih edilebilirliğine olumsuz etki etmiş ve böylece ara kademe
insan gücü ihtiyacımız karşılanamaz hale gelmiştir.

Bu durumun devamı halinde, uygar dünyanın güçlü ve saygın bir üyesi olmak bir yana, büyük Atatürk’ün “çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmak hatta onu aşmak” şeklindeki vizyonunu da unutmak zorunda kalarak, dünyanın “ucuz işgücü deposu” olarak kalmaya mahkûm olacağız.

Demokrat Parti, istihdam değeri olmayan mesleki ve teknik eğitim programlarını ayıklayarak, ülkenin ihtiyaç duyduğu nitelikli iş gücü ile eğitim programları arasında uyum sağlamayı temel politika olarak benimsemektedir. Bir sonraki adım olarak da mesleki
ve teknik eğitimin, ortaöğretim sonrası düzeyde ve çağdaş bilimsel temellere dayalı olarak yapılmasıdır.

Demokrat Parti’nin eğitim anlayışının temelinde, “herkesin kendi ana dilini, din ve inancını öğrenme hakkının, temel bir insan hakkı olduğu” düşünce ve değerlendirmesi yatar; Ancak, resmi dil yani eğitim dili Türkçe’dir ve Türkçe olarak kalacaktır.

Demokrat Parti iktidarında, eğitim-istihdam arasındaki gerekli uyum da dikkate alınarak, küresel bilgi ekonomisinin yaygınlaşmasına paralel şekilde, ders kitaplarının yenilenmesi yanında, müfredat içeriklerinde yapılması zorunlu değişiklere temel oluşturmak üzere, temel fen ve sosyal bilimler alan bilgileriyle yabancı dil ve bilgi teknolojilerine ilişkin ders ve programların ortaöğretimdeki ağırlığının arttırılması sağlanacaktır.

Demokrat Parti’nin mesleki eğitime ilişkin nihai hedefi, öncelikli olarak piyasaların ihtiyaçları dikkate alınarak, uluslararası standart ve kalitede meslek erbabı yetiştirmek üzere yeniden yapılandırılacak olan mesleki eğitim sürecine, başta işverenler olmak üzere meslek örgütleri ve sendikalar gibi paydaşları da katmak; giderek, ortaöğretimde mesleki-akademik eğitim ayırımını ortadan kaldırarak, mesleki teknik eğitimi, ağırlıklı olarak yükseköğretim düzeyine çıkarmaktır.

Sanayimizin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara kademe işgücünün yetiştirilmesine yönelik olarak, meslek okulları, yükseköğretim hakkı vermeyen, piyasaların esnekliğine uygun yapıda, programların belirlenmesi ve uygulanmasına paydaşların da katıldığı, eğitimin, ilke olarak okul-sanayi işbirliği ile işbaşında, uygulamalı olarak yapıldığı, mezunlarına, sadece aynı meslekte ve yetenekleri ölçüsünde olmak kaydıyla yükseköğretim imkânı da sunan
eğitim birimlerinin kurulması, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması da, Demokrat Parti’nin öngördüğü önemli bir yeniliktir.

Özel sektörün, daha etkin olarak eğitim alanında yer alması yanında, işveren örgütlerinin kendi mesleki alanlarında iki ya da dört yıllık meslek yüksekokulu veya yüksekokul kurmalarının özel araçlarla teşvik edilmesi, entegre mesleki ve teknik eğitim kurumlarının, özellikle organize sanayi bölgeleri gibi, mal ve hizmet üretiminin yoğun olduğu bölgelerde kurulması gibi hususlar, Demokrat Parti’nin önceliklerindendir.

Demokrat Parti’nin bir diğer önemli yeniliği, yaşam boyu eğitime yönelik uygulamalarında gözlenecektir. Demokrat Parti olarak, yüce milletimizin sürekli eğitimlerine katkı amacıyla mahalli yönetimlerin imkânları yanında, özellikle yaygın eğitimin çeşitlendirilmesi ve kapsamının genişletilmesi ile açık eğitim uygulamalarının yaygınlaştırılması, bu amaca yönelik olarak gerekirse uygun devlet okullarının fiziki mekânlarının da kullanıma açılması suretiyle bu önemli, çağdaş hizmeti sunmakta kararlıyız.

Demokrat Parti, eğitime ilişkin tüm planlamalarında ve faaliyetlerinde, yurtdışında bulunan vatandaşlarımızın ve çocuklarının, milli birlik ve beraberliklerinin sağlanması ile öz benliklerinin muhafazası ve geliştirilmesine yönelik düzenlemeleri de özenle dikkate alacaktır.

Demokrat Parti, ülkemizin geleceği bakımından hayati önemi haiz uygulamalara, fedakâr öğretmenlerimizin eğitimleri, kişisel ve mesleki gelişimleri için hizmet içi eğitimleri ve yaşam standartlarının yükseltilmesi hususları ile birlikte, Milli Eğitim Bakanlığımızın merkez ve taşra teşkilatların da gerekli düzenlemeler ve yenileştirmeler ile başlayacaktır.

1–2 Yükseköğretime Bakışımız

Ülkelerin sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmelerine kaynaklık, böylece toplumsal değişime de öncülük eden üniversiteler, eğitim-öğretim, araştırma-geliştirme ve toplumsal hizmetler gibi işlevleriyle çok önemli bir itici güçtür. Üniversiteler, rekabetin her alana damgasını vurduğu günümüzün küreselleşmiş dünyasında, adeta “bilgi üretim merkezleri, bilgi ekonomisinin beynidir”.

Halen Türkiye’de 45’i vakıf, 94’ü devlet olmak üzere, toplam 139 üniversite bulunmaktadır ve bu sayı sürekli olarak artmak zorundadır. Zira yükseköğretimdeki okullaşma oranımız, gelişmiş ülkelerin çok gerisindedir. Ancak, sadece üniversite açmak yeterli değildir. Bu ilim-irfan yuvalarını, kapılarında “üniversite” yazan “yüksek lise” olmaktan da kurtarmak lazımdır.

Demokrat Parti, yarınlarımızın güvencesi olan gençlerimizin, çağdaş gelişmelere ayak uydurabilecek şekilde organize olmuş, yapılanmış çağdaş üniversitelerde, dünya ölçeğinde oyunun kurallarına hâkim, bu kuralları uygulayarak oyun oynayabilme kapasitesine sahip beyinler olarak eğitilebilmelerini sağlamak amacıyla geliyor.

Küreselleşme sürecinin doğal bir sonucu da, dünyada, yükseköğretimin giderek küresel bir faaliyet haline gelmesidir; Bu süreçte, akademik değerlendirme, diploma denkliği, kalite kontrolü, akreditasyon, yaşam boyu eğitim, yeniden eğitim, tam gerektiği zaman eğitim gibi kavramlar, eğitim dünyasının gündeminde ön sıralarda yer almaktadır.

Demokrat Parti olarak, yükseköğretime ilişkin tüm çalışmalarımızı, Avrupa yükseköğretim sistemleri arasındaki farklı uygulamalara son vererek, olabildiğince birbiriyle uyumlu, yeknesak bir yükseköğretim sistemine geçilmesi yanında, ortak bir Avrupalı bilinci ve kültürünün yaratılması ve üniversiteler arasında işbirliği yoluyla bilim ve teknolojide rekabet gücünün geliştirilmesi gibi amaçlarla, Haziran 1999’da başlatılan ve ana faaliyet alanları, “diploma ve derecelerin tanınması, kalite güvencesi, yükseköğretim yeterlikler çerçevesi, öğrenci katılımı ve sosyal boyut” olarak belirlenen, Bologna Süreci’ne özel bir önem ve dikkat atfederek sürdürüyoruz..

Bu süreçlerde ele alınan veya karara bağlanan “Avrupa kredi transfer sistemi, diploma eki, yükseköğretimde kalite güvencesinin sağlanmasına yönelik işbirliği, öğrencilerin sürece
aktif katılımları, yaşam boyu eğitimin geliştirilmesi ve Avrupa’ da sınırlar ötesi eğitim imkânlarının sağlanması” gibi konuları da özenle değerlendiriyoruz.

Demokrat Parti iktidarında üniversitelerimiz, özgün bilgiyi üreten, işleyen, değerlendirerek sadece ülkemizin değil, tüm insanlığın yararına sunan, bunun için de öncelikle fikirlerin özgürce geliştiği, insan sermayesinin, insan aklının, insanın fark yaratma güdüsünün ön plana çıkarıldığı, insan beyninin düşünce odaklı çalışmasının teşvik edildiği, öğrencisi, öğretmeni ve çalışanıyla mensubu olmaktan onur duyulan yükseköğretim kurumları haline
getirilecektir.

Demokrat Parti, üniversitelerimizi, lider kişilikli, girişimci, evrensel değerlere açık, çağdaş, analitik düşünceye ve kavramsal beceriye sahip, özgüveni yüksek, demokrat, laik ve Türkiye
Cumhuriyeti’nin bölünmez bütünlüğünü savunan gençlerin rağbet edecekleri bir ilim-irfan yuvalarına dönüştürecektir.

Demokrat Parti, üniversitelerimizi, ülkemizin geleceğinin şekillenmesine yönelik en etken ve belirleyici kurumlardan biri olarak görmektedir ve yükseköğretim sistemimizi, dünyanın sayılı üniversite ve yüksek okulları ile rekabet edebilecek seviyeye getirebilmek amacı ile yeniden yapılandırmaya hazırdır.

Demokrat Parti iktidarında üniversitelerimiz, mezun olan öğrencilerine en az bir yabancı dil öğreten, bilgisayar okuryazarı olmalarını sağlayan, mesleki alanda verilen derinliğe paralel olarak, ihtiyaç halinde yeni mesleklere de adapte olabilmeleri için en az bir başka alanda da genişlik verilmesi yanında, ekip çalışması yapabilme fonksiyonunu da kazandırabilen, çağdaş bilim yuvaları olacaktır.

Demokrat Parti’nin yeniden yapılandıracağı yükseköğretimin önde gelen amacı, “lisan bilen, bilgisayar kullanan, olayları global ölçekte değerlendirebilen, ya da olaylara hem makro, hem de mikro açılardan bakabilen, süratli ve verimli çalışmanın metodolojisine vakıf, bilimsel bilgiyi ekonomik değere dönüştürebilecek donanıma sahip, sistemin, hızını ve bilgisini sürekli artırıp yenileyerek geliştiremeyeni eleyeceğinin bilincinde öğrenciler yetiştirip,
sadece Türkiye’ye değil, dünya piyasalarına sunabilmek olacaktır.

Demokrat Parti’nin amacı, uluslararası düzeyde eğitim-öğretim ve araştırma-geliştirme faaliyetleri sürdürülecek üniversite gençliğinde, kişisel ilgi, istek ve yetenekler de dikkate alınarak “bilgi ve öğrenme açlığı” yaratmak ve böylece kendilerini, okuyan, öğrenen, düşünen, tartışan, sorgulayan, kişisel sorumluluk duygusuyla araştırma, geliştirme ve sorun çözme yeteneği gelişmiş, yeni fikirlere açık, kültürel değerlere önem veren, gerektiğinde
demokratik tavırlar sergileyebilen, beceri düzeyi yüksek insanlar olarak topluma kazandırmaktır.

Demokrat Parti olarak atılım yapma arzusuyla dolu, çıkış arayan, fırsat penceresi kollayan gençleri, kendileriyle çevreleriyle ve tüm dünya ile barışık, olaylara geniş bir açıdan bakabilen, yeni eğilimleri iyi kavramış, inisiyatif alabilen, liderlik ve sorun çözebilme
yetenekleri gelişmiş insanlar olarak yetiştirecektir.

Demokrat Parti, yükseköğretime ilişkin olarak, ilgili ve gerekli paydaşları da katarak, dünyadaki son gelişmeler paralelinde ülkemizin ihtiyaç imkân ve koşullarına uygun, Anayasa’mızın 1. 2. ve 3. maddelerinde yer alan “Cumhuriyetimizin temel ilkeleri” ile Atatürk Devrimleri’nin ateşleyici gücünü oluşturan “aklın ve bilimin üstünlüğü” ışığında, bir “yükseköğretim stratejisi” hazırlamak ve devamında “yükseköğretim reformu” yaparak işe başlayacaktır.

Demokrat Parti, sosyo-ekonomik politikalar bağlamında ele aldığı ve yeniden yapılandıracağı üniversitelerin, yükseköğretimin yarı kamusal özelliği de dikkate alınarak, devlet, öğretim üyeleri, öğrenci birlikleri ve piyasa temsilcileri başta olmak üzere, diğer
paydaşlar arasında kurulacak bir denge çerçevesinde yönetilmelerini teminen, ihtiyaç duyulacak düzenlemelerle 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Yasası’nda gerekli değişiklikleri yapacaktır.

YÖK Yasası’nda yapılacak değişiklikler çerçevesinde, Yükseköğretim Kurulu’nun bileşimi ile ÖSS sınavı ve rektör seçimleri başta olmak üzere, yükseköğretimin idari yapısında köklü değişiklikler yapılacak ve YÖK, ağırlıklı olarak bir planlama, koordinasyon ve denetleme kurumu olarak görev yapacak, özellikle akademik işler ve kararlara ilişkin olarak “Üniversitelerarası Kurul” un görev ve yetkileri artırılacaktır.

Demokrat Parti, yükseköğretim politikalarını, üniversitelerin, eğitim- öğretim ve AR-GE faaliyetlerinin doğrudan sonucu olarak, ülkenin rekabet gücünü, yani geleceğini belirleyen, başka bir ifadeyle “ülke geleceğinin yol haritasının çizildiği” en önemli odaklardan biri olmaları nedeniyle de, ağır, toplumsal sorumluluk altında bulunduklarının bilincindedir.
“Üniversite Özerkliği” ve “Akademik Hürriyet” kavramlarına özel önem veren Demokrat Parti, özerkliğe ilişkin olarak, eğitim-öğretim, araştırma- geliştirme faaliyetlerinin olmazsa olmazı olan özgürlük ve hoşgörü ile toplumsal sorumluluk ve mali kaynak sağlamaktan kaynaklanan “Denetim Hakkı” arasındaki hassas dengeyi kuracak; “Akademik Hürriyet” derken de, bilimsellik ve ülke kanunlarının dışında hiçbir kısıtlamaya izin vermeyecektir.

Demokrat Parti’nin hedefi, Türk üniversite sisteminin aşırı merkeziyetçi yapısını değiştirerek, “kendi kriterlerini belirleyebilen üniversite” modeline geçmektir.
Demokrat Parti’nin “demokrat” sıfatına yakışır biçimde, üniversiteler, idari ve mali konularda karar alıp uygulayabilme yetkileri ile donatılacaklardır.

Demokrat Parti’nin, yükseköğretimin finansmanı ve kaynak tahsisine ilişkin nihai hedefi, çıktı bazlı performansa dayalı kamu finansmanı temelinde, havuz bütçe anlayışı içinde, kalemler arasında serbestçe geçişlerin yapılabileceği” tam esnekliktir.

Demokrat Parti’nin gerçekleştireceği yükseköğretim reformunun temel ilkeleri:

• Çağdaş dünyanın benimsediği üniversite kavramı çerçevesine ifadesini ve anlamını bulan, etkinlik, etkililik, katılımcılık, şeffaflık, etkili bir iç ve dış iletişim mekanizmasının kurulması, kalite, kalite güvencesi, sürdürülebilirlik, hesap verebilirlik, gibi çağdaş yönetişim kavramları ön plana çıkarılacaktır.

• Üniversitelerin, birbirinin tıpa tıp aynısı olmalarının yerine, kalite ve verilen hizmet özellikleri bozulmadan, farklı misyonlar üstlenerek, işbölümü anlayışı içinde faaliyet göstermeleri teşvik edilecektir.

•Yükseköğretim, toplumun ihtiyaçlarına göre yönlendirilecek, eğitim-istihdam ilişkisi mutlaka kurulacak ve üniversite mezunlarının, problem çözebilme, takım çalışması, iş disiplini, yaratıcı olma gibi özellikleri eğitim ve insan gücü planlamalarında dikkate
alınacaktır.

• Vakıf üniversiteleri teşvik edilecek, özel sektörün payı artırılacak, kurum dışı kurullar ve üniversite dışı paydaşların da, yönetime katkı ve destek sunmaları sağlanacaktır.

• Üniversitelerin, kaynak yaratarak bu kaynağı bizzat kullanabilmelerinin önündeki tüm engeller kaldırılacak, kendi gider bütçelerini yapabilmeleri temin edilecek, akademik performansa bağlı ek ücret takdir edebilmeleri ve öğrencilerini desteklemek
amacıyla burs fonu oluşturabilmeleri imkânı getirilecektir.

Demokrat Parti, yükseköğretim reformunu, hızlı ve istikrarlı kalkınmanın temelinde aklın doğru kullanılmasının yattığı gerçeğinden hareketle beşeri sermayenin nitelikli insan kaynağına dönüştürülmesi zarureti çerçevesinde, üniversitelerin, rekabetçi bilgi tabanlı güç olabilme hedefinin odak noktasında yer aldıklarını da dikkate alarak, “ciddi bir gelecek tasarımı” olarak ele alıyor, değerlendiriyor ve planlıyor.

Demokrat Parti için eğitim, en önemli milli önceliktir.


KAYNAK

https://www.dp.org.tr/parti-programi


SİYASİ PARTİLERİN EĞİTİM PROGRAMLARI

Bu sayfada siyasi partilerin eğitim programları yer almaktadır. Kaynak olarak siyasi partilerin kendi internet siteleri kullanılmıştır.

2023 Türkiye seçimleri ve oy pusulası sıralaması: Hangi parti ve ittifaklar kaçıncı sırada?
2023 Türkiye seçimleri ve oy pusulası sıralaması: Hangi parti ve ittifaklar kaçıncı sırada?